ตัวเลขแดงเถือก-สารหนูเกิน โฆษกนายกฯ บอกน้ำกกดีขึ้น สวนทางกรมควบคุมมลพิษ นักวิชาการจี้ขอหลักฐาน-ให้ความสำคัญตลอดกก-สาย-รวก-โขง

วันที่ 2 มิ.ย.2568 กรณี น.ส.ศศิกานต์ วัฒนะจันทร์ รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เปิดเผยว่า น.ส.แพทองธาร ชินวัตร ได้รับรายงานความคืบหน้าการแก้ไขปัญหาสารปนเปื้อนเกินคามาตรฐานในแม่น้ำกก เช่น กรมควบคุมมลพิษ กรมทรัพยากรน้ำ และศูนย์เทคโนโลยีดิจิทัลและอากาศยาน ได้ร่วมกันดำเนินการบินสำรวจ จัดทำฐานข้อมูลทั้งใน จ.เชียงราย และ จ.เชียงใหม่ ระหว่างวันที่ 5–13 พ.ค.ที่ผ่านมา มีการติดตามคุณภาพสิ่งแวดล้อมและประเมินผลกระทบสุขภาพ มีการจัดทำคำสั่งแต่งตั้งคณะทำงานเฉพาะด้านเพื่อประสานความร่วมมือระหว่างประเทศ ควบคู่กับการวางแผนจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำ (ส่วนหน้า) กลุ่มประสานงานเฉพาะกิจ ฯลฯ รวมทั้งโปรยหัวข่าวว่า “รับรายงาน แม่น้ำกกสถานการณ์ดีต่อเนื่อง” ลงวันที่ 31 พ.ค.2568

หลังปรากฎข่าวดังกล่าวทำให้เครือข่ายภาคประชาชนที่ออกมาต่อต้านการก่อสร้างเหมืองแร่ในเขตว้า รัฐฉาน ประเทศเมียนมา ซึ่งเป็นต้นแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย ต่างออกมาวิพากษ์วิจารย์เนื่องจากกรมควบคุมมลพิษได้ตรวจคุณภาพน้ำในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวกและแม่น้ำโขงบางส่วนพบมีสารหนูซึ่งเป็นโลหะหนักปนเปื้อนเกินมาตรฐาน 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร จากการตรวจทั้ง 3 ครั้ง โดยครั้งล่าสุดตรวจในเดือน พ.ค.2568 ผลปรากฎว่าพบสารหนูเกินค่ามาตรฐานทั้ง 11 จุด คือชายแดนไทย-พม่า ด้าน จ.เชียงใหม่ ประกอบด้วย ต.ท่าตอน อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.030 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานมิตรภาพแม่นาวาง-ท่าตอน ต.ท่าตอน อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร

ส่วนพื้นที่ จ.เชียงราย พบว่าบ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.016 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานมิตรภาพแม่ยาว-ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.017 มิลลิกรัมต่อลิตร,บ้านโป่งนาคำ ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.016 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานข้ามแม่น้ำกก ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานแม่ฟ้าหลวง ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.014 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานเฉลิมพระเกียรติ1 ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.014 มิลลิกรัมต่อลิตร,ฝายเชียงราย ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.011 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานริมกก-เวียงเหนือรวมใจ อ.เวียงชัย มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร

นอกจากนี้พบแม่น้ำสายชายแดนไทย-เมียนมา มีสารหนูเกินมาตรฐานทั้ง 3 จุดคือบ้านหัวฝาย ต.แม่สาย อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.023 มิลลิกรัมต่อลิตร,สะพานมิตรภาพแม่น้ำสายแห่งที่ 2 อ.แม่สาย มีค่าสารหนู 0.024 มิลลิกรัมต่อลิตร,และบ้านป่าซางงาม ต.เกาะช้าง อ.แม่สาย มีค่าสารหนู 0.017 มิลลิกรัมต่อลิตร เมื่อทดสอบตรวจในแม่น้ำโขงพบสารหนูเกินมาตรฐานทั้ง 2 จุดคือ ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร และ ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.025 มิลลิกรัมต่อลิตร

ทางด้าน ดร.สืบสกุล กิจนุกร สำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ได้ออกมาเปิดเผยจดหมายเปิดผนึกถึงนายกรัฐมนตรี โดยมีเนื้อหาเป็นข้อๆ คือ

1.ต้องการหลักฐานจากนายกรัฐมนตรีที่ระบุว่าแม่น้ำกกดีขึ้นดังกล่าว ทั้งๆ ที่กรมควบคุมมลพิษเพิ่งเผยแพร่ผลการตรวจคุณภาพน้ำกก สาย และโขง พบว่ายังมีสารหนูเกินค่ามาตรฐาน (พร้อมกันนี้ได้แนบไฟล์กรมควบคุมมลพิษประกอบด้วย)

2.ในการเดินทางไปประชุมเพื่อแก้ไขปัญหาโดยนายประเสริฐ จันทรรวงทอง รองนายกรัฐมนตรีและ รมว.ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจเเละสังคม เมื่อวันที่ 27 พ.ค.เป็นเวลา 6 วันแล้วแต่รัฐบาลกลับอยู่ระหว่างจัดทำคำสั่งแต่งตั้งคณะทำงานเฉพาด้านเพื่อประสานกับต่างประเทศ ติดตามสถานการณ์แม่น้ำกกและน้ำสาย โดยมีกำหนดเสนอรายชื่อเพื่อพิจารณาวันที่ 4 มิ.ย.นี้ ควบคู่กับการตั้งศูนย์ปฏิบัติการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำ (ส่วนหน้า)” และกลุ่มประสานงานเฉพาะกิจ ซึ่งถือว่าล่าช้ามาก

3.นายกรัฐมนตรียังคงทำงานตั้งรับต่อแหล่งกำเนิดมลพิษข้ามพรมแดนและมีการสั่งการให้เฉพาะกระทรวงต่างประเทศประสากับประเทศเมียนมาเท่านั้น จึงเสนอให้แจ้งต่อประเทศจีนด้วยเพราะมีบทบาทในการทำเหมืองและความสัมพันธืใกล้ชิดกับรัฐบาลเมียนมารวมถึงกลุ่มชาติพันธุ์ติดอาวุธในพื้นที่ นอกจากนี้รัฐบาลต้องแถลงจุดยืนให้ประชาชนได้ทราบอย่างชัดเจนว่าตกลงแล้วการแก้ไขตันเหตุมลพิษทำได้ด้วยการปรับปรุงเหมืองแร่หรือปิดเหมืองแร่กันแน่

และ 4.ปัญหาไม่ได้มีแค่แม่น้ำกกแต่สายที่ปนเปื้อนโลหะหนักเกิดขึ้นทึ้งแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก และแม่น้ำโขง แต่ที่ผ่านมานายกรัฐมนตรีมักจะย้ำแต่แม่น้ำกกเท่านั้น

ทั้งนี้ทางเครือข่ายภาคประชาชน องค์กรเอกชนและนักวิชาการ ได้นัดรวมตัวกันในวันที่ 5 มิ.ย.นี้ ซึ่งตรงกับวันสิ่งแวดล้อมโลก ณ สวนสาธารณะแม่ฟ้าหลวง เพื่อแสดงพลังให้ยุติการทำเหมืองแร่ในเขตว้าเสีย โดยจะเคลื่อนมวลชนจากจุดดังกล่าวไปยังสะพานแม่ฟ้าหลวงซึ่งข้ามแม่น้ำกกเพื่อทำกิจกรรม เช่น สืบชะตาแม่น้ำกก พิธีกรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ตางๆ ฯลฯ จากนั้นจะไปยื่นหนังสือต่อทางผู้ว่าราชการ จ.เชียงราย เพื่อให้แจ้งสภาพปัญหาและการแก้ไขไปยังรัฐบาลไทย รัฐบาลจีน รัฐบาลเมียนมา และเขตปกครองพิเศษที่ 2 (สหรัฐว้า) ซึ่งเป็นพื้นที่ต้นเหตุโดยก่อนรวมตัวได้มีการจัดกิจกรรมย่อย กิจกรรมรณรงค์ การประชุมเสาวนา ฯลฯ อย่างต่อเนื่อง.