แม่ฮ่องสอน แม่น้ำสาละวินปนเปื้อนสารพิษหรือไม่ ต้องรอผลจากห้องแลปปลายเดือนนี้รู้ผล

จากกรณีกระแสข่าวมีสารพิษปนเปื้อนในแม่น้ำวาละวิน ที่ไหลผ่านพื้นที่แนวชายแดนด้านอำเภอแม่สะเรียงและสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอนนั้น ล่าสุดนายวรศักดิ์ พานทอง นายอำเภอแม่สะเรียง เผยว่า ตลอดสัปดาห์ที่ผ่านมา ข่าวการตรวจพบสารเคมีปนเปื้อนในลำน้ำ “สาละวิน” ได้สร้างความกังวลอย่างกว้างขวาง ทั้งในหมู่ประชาชนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำและผู้ติดตามสถานการณ์สิ่งแวดล้อมทั่วประเทศ เสียงเรียกร้องจากสังคมได้สะท้อนไปยังหน่วยงานภาครัฐ ให้เร่งตรวจสอบข้อเท็จจริงและเปิดเผย ผลการทดสอบที่ถูกต้อง โปร่งใส และเชื่อถือได้ เพื่อสร้างความมั่นใจต่อความปลอดภัยในการใช้น้ำจากสายน้ำสำคัญแห่งนี้ ซึ่งเป็นทั้งแหล่งน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภค และเป็นหัวใจของระบบนิเวศท้องถิ่นที่หล่อเลี้ยงชีวิตของผู้คนสองฝั่งแดนไทย–เมียนมาร์มาอย่างยาวนาน

สายน้ำแห่งชีวิตของสองฝั่งแดน-แม่น้ำสาละวิน เป็นสายน้ำใหญ่ที่ไหลผ่านเขตแดนจังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยมีระยะทางรวมประมาณ 127 กิโลเมตร แบ่งเป็นช่วงที่ไหลผ่าน อำเภอแม่สะเรียงราว 101 กิโลเมตร และ อำเภอสบเมยประมาณ 26 กิโลเมตร สายน้ำนี้ไม่เพียงเป็นเส้นแบ่งเขตแดนธรรมชาติ หากแต่เป็นแหล่งน้ำหล่อเลี้ยงชีวิต การเกษตร และวิถีชุมชนที่ดำรงอยู่ร่วมกับธรรมชาติมาช้านาน

การตรวจสอบและการเก็บตัวอย่าง-ในเบื้องต้น หน่วยงานภาครัฐได้ลงพื้นที่เก็บตัวอย่างน้ำเพื่อตรวจวิเคราะห์ โดยมุ่งเน้นในพื้นที่ตอนล่างของลำน้ำ เช่น บริเวณ บ้านท่าตาฝั่ง ตำบลแม่ยวม อำเภอแม่สะเรียง และบางจุดในเขตอำเภอสบเมย(บ้านแม่สามแลบ) ซึ่งเป็นปลายทางของแม่น้ำก่อนจะไหลออกนอกประเทศ แต่ก็ถือเป็นจุดที่มีความสำคัญเนื่องมีชุมชนอาศัยหนาแน่น และเป็นจุดผ่อนปรนการค้าชายแดนอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม ด้านตอนเหนือของลำน้ำสาละวิน ยังคงมีพื้นที่ลำน้ำอีกเกือบ 100 กิโลเมตร นับแต่เขต ต.แม่ยวม-ตำบลแม่คง ไปจนถึง ดอยผาตั้ง ในเขตอำเภอแม่สะเรียง ซึ่งอยู่ในเขตอนุรักษ์และรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสาละวิน ซึ่งยังไม่ถูกเก็บตัวอย่างน้ำอย่างครอบคลุม โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องอยู่ระหว่างเตรียมแผนการลงพื้นที่เพิ่มเติม เพื่อให้การตรวจสอบมีข้อมูลครบถ้วนและชัดเจนในทุกช่วงของสายน้ำ

ความคืบหน้าล่าสุด-กรมควบคุมมลพิษได้มอบหมายให้ สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 1 (สคพ.1) ลงพื้นที่ตรวจสอบและเก็บตัวอย่าง น้ำและตะกอนดิน จากจุดที่มีการรายงานข่าว โดยหลังจากเก็บตัวอย่างแล้ว เจ้าหน้าที่จะดำเนินการเตรียมตัวอย่างที่ สคพ.1 ในช่วงสุดสัปดาห์ และส่งไปยังกรมควบคุมมลพิษในวันจันทร์ที่ 10 พฤศจิกายน 2568

ผลการวิเคราะห์เบื้องต้น-คาดว่าจะทราบได้เร็วที่สุดภายใน วันศุกร์ที่ 21 พฤศจิกายน 2568 ส่วนตัวอย่าง ตะกอนดิน จำเป็นต้องใช้เวลานานกว่า เนื่องจากต้องผ่านกระบวนการทำให้แห้งสนิทและวิเคราะห์อย่างละเอียด ซึ่งจะมีการประกาศผลอย่างเป็นทางการอีกครั้งเมื่อเสร็จสิ้น

สำหรับการตรวจสอบรอบแรก ระหว่างวันที่ 4–7 พฤศจิกายน 2568 ที่ผ่านมา ซึ่งใช้ ชุดทดสอบ Test Kit ตรวจสารหนู ผลการตรวจพบสารหนูในระดับที่ยังอยู่ใน เกณฑ์มาตรฐาน แต่เพื่อความมั่นใจ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จะลงพื้นที่เก็บตัวอย่างเพิ่มเติมระหว่างวันที่ 12–14 พฤศจิกายน 2568 เพื่อส่งไปยังศูนย์วิเคราะห์ของกรมควบคุมมลพิษ โดยคาดว่าผลจากห้องปฏิบัติการจะแล้วเสร็จภายในหนึ่งสัปดาห์หลังจากส่งตัวอย่างถึงศูนย์

ประเด็นสันนิษฐานและความร่วมมือระหว่างประเทศ-นอกจากการตรวจสอบคุณภาพน้ำแล้ว ยังมีข้อสันนิษฐานที่ต้องจับตา นอกเหนือข้อมูลที่สื่อนำเสนอเกี่ยวกับเหมืองแร่แล้ว คือ กิจกรรมร่อนทองในพื้นที่ฝั่งเมียนมาร์ ซึ่งแม้จะเป็นวิถีดั้งเดิมที่สืบทอดมานาน แต่ยังไม่สามารถยืนยันได้แน่ชัดว่าในปัจจุบันมีการใช้สารเคมีหรือโลหะหนัก เช่น ปรอท หรือไซยาไนด์ ในกระบวนการร่อนทองหรือไม่ ซึ่งต้องดำเนินการตรวจพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์เพื่อให้ได้ผลที่ชัดเจนต่อไป

ประเด็นนี้จึงจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงานของทั้งสองประเทศ เพื่อเก็บข้อมูล วิเคราะห์ และติดตามร่วมกันอย่างเป็นระบบ เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่เป็นวิทยาศาสตร์ และนำไปสู่แนวทางแก้ไขอย่างยั่งยืนข่าวการตรวจพบสารเคมีปนเปื้อนในลำน้ำ “สาละวิน” ได้สร้างความกังวลอย่างกว้างขวาง ทั้งในหมู่ประชาชนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำและผู้ติดตามสถานการณ์สิ่งแวดล้อมทั่วประเทศ เสียงเรียกร้องจากสังคมได้สะท้อนไปยังหน่วยงานภาครัฐ ให้เร่งตรวจสอบข้อเท็จจริงและเปิดเผย ผลการทดสอบที่ถูกต้อง โปร่งใส และเชื่อถือได้ เพื่อสร้างความมั่นใจต่อความปลอดภัยในการใช้น้ำจากสายน้ำสำคัญแห่งนี้ ซึ่งเป็นทั้งแหล่งน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภค และเป็นหัวใจของระบบนิเวศท้องถิ่นที่หล่อเลี้ยงชีวิตของผู้คนสองฝั่งแดนไทย–เมียนมาร์มาอย่างยาวนาน